Uniwersytet Wrocławski
Uniwersytet Wrocławski obejmuje zabytkowy zespół budowli. Gmach główny, mieścił pierwotnie jezuicki Uniwersytet z kolegium, kościół uniwersytecki oraz konwikt św. Józefa. Przepiękna barokowa architektura zajęła miejsce piastowskiego zamku, pełniącego do 1659 r. funkcje cesarskiej rezydencji. Na przeszkodzie całkowitemu ukończeniu wielkiego i ambitnego przedsięwzięcia budowlanego stanęła aneksja Śląska przez Prusy w 1741 r. Mimo to zespół uniwersytecki odgrywa dominującą rolę w obrazie Starego Miasta Wrocławia. Posiada charakterystyczną, długą fasadę od strony Odry. Architektura wraz z bogatym wystrojem rzeźbiarskim i malarskim tworzy doskonały pomnik epoki baroku, integralnie połączony z najwyższymi osiągnięciami artystycznymi sztuki śląskiej.
Uniwersytet Wrocławski jest dziś jedną z najlepszych i największych uczelni w Polsce. Na ośmiu wydziałach studiuje około 47 tys. studentów. Początkowo było to kolegium jezuickie , które zostało powołane do życia w październiku 1702 r. przez cesarza Austrii Leopolda I Habsburga. Przekazał on zakonowi teren i budynek opuszczonego i zdewastowanego dawnego zamku książęcego.2 Uniwersytet otrzymał imię fundatora ? Leopolda. Tego samego roku 15 listopada, w dniu imienin cesarza, w starych murach zamkowych nastąpiło uroczyste poświęcenie i inauguracja Universitatis Leopoldinae. Patronem uczelni został św. Leopold.
Z okazji fundacji wybito dwa srebrne medale z wizerunkiem cesarza według projektu Krystiana Wermutha. Pamiątkowe medale głoszą chwałę cesarza, mówią o nim jako o światłym zwycięzcy, który w ciężkich zmaganiach pokonał wrogów imperium pokonując równocześnie barbarzyńców i wrogów nauki.
Pierwszym rektorem uczelni został Jakub Mibes. W 1728 r. z rozmachem jezuici rozpoczęli budowę zaprojektowanego kompleksu. Powstało skrzydło północe, dzisiejszy gmach główny, a w 1734 r. skrzydło wschodnie do którego dobudowano krótkie skrzydło południowe połączone z kościołem. Wojna prusko ? czeska w 1741 r. przerwała prace budowlane. W okresie wojen śląskich Uniwersytet został zamknięty dla potrzeb wojskowych, powstały tam stajnie i więzienie. Po rozwiązaniu zakonu jezuitów w 1773 r., Akademia Leopoldyńska jako wyższa uczelnia katolicka w protestanckim przewadze Wrocławiu przetrwała do 1811 r. Przeniesiono do Wrocławia kilka wydziałów zlikwidowanego Uniwersytetu Viadrina i oficjalnie 19 października 1811 r. utworzono Uniwersytet Wrocławski . Sto lat później uczelni nadano imię Fryderyka Wilhelma IV, a w 1952 r. został nazwany imieniem Bolesława Bieruta .W końcu w roku 1889 przyjęto nazwę Uniwersytetu Wrocławskiego. W XIX wieku był jednym z lepszych niemieckich Uniwersytetów. W różnych okresach wykładali w nim uczeni o światowej sławie: ekonomiści L. Brentano, przyrodnicy np. F. Cohn, fizycy, matematycy. Działały również liczne organizacje studenckie o charakterze naukowym , sportowym oraz religijnym.
Na Uniwersytecie studiowało od początku istnienia wielu Polaków, głównie ze Śląska i Wielkopolski. Wśród studentów znaleźli się: A. Asnyk, I. Chrzanowski i J. Kasprowicz, który w późniejszych czasach został profesorem i rektorem Uniwersytetu we Lwowie. Na Uniwersytecie Wrocławskim studiowali bądź prowadzili działalność badawczą późniejsi laureaci Nagrody Nobla. Byli nimi: Theodor Mommsen – laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury za rok 1902, Philips Lenard – laureat w dziedzinie fizyki za rok 1905, Paul Ehrlich- noblista w dziedzinie medycyny i wielu innych z tamtych czasów słynnych noblistów.
Powstawanie nowych kierunków studiów związane było z przestrzenną rozbudową uczelni. Uniwersytet przejmował stare budynki, a także budował coraz to nowe obiekty. Na początku XX w. posiadał już 16 nieruchomości z 33 zespołami budynków. W 1892 r. elewacje dawnej Leopoldyny, a także główny gmach Uniwersytetu poddano renowacji, tynkowano je i na nowo malowano. W latach 1895 ? 1897 zrealizowano drugi odcinek instytutu chemii. Zburzono również ostatnie relikty zabudowań zamkowych, które jeszcze się tam znajdowały. W 1900 roku przystąpiono do renowacji wnętrz, zaczęto od przebudowy Sali muzycznej. Konserwację fresków wykonał Józef Langer, który za niską cenę przeprowadził ją w ciągu dwóch lat, lecz w sposób nie odpowiadający wymogom konserwatorskim.
W maju 1945 r. po kapitulacji Wrocławia, Polacy zastali Uniwersytet w stanie ogólnej dewastacji i zniszczenia. Dawna Leopoldyna z ogromną wyrwą po wschodniej stronie Wieży Matematycznej, z rozbitymi dachami, zburzoną sala muzyczną znalazła się na liście ogromnej ilości zrujnowanych zabytków architektury w mieście.
Późniejsze lata stanowią okres szybkiego rozwoju uczelni. Uniwersytet założył swoje filie ? w 1959 r. w Opolu, w 1967 r. w Wałbrzychu.
Uniwersytet Wrocławski stał się największą uczelnią na ziemiach zachodnich i północnych Polski. Zajął trzecie miejsce w kraju po Uniwersytecie Warszawskim i Jagiellońskim. 10 maja 1968 r. wyrazem więzi uczelni wrocławskiej ze społeczeństwem było uroczyste przekazanie przez Izbę Rzemieślniczą nowych insygniów rektorskich i dziekańskich. Do naszych czasów zachowało się cenne berło rektorskie i berło fakultetu teologii z okresu założenia Uniwersytetu. Insygnia te zostały przez wrocławskich złotników ? pierwsze przez Eliasza Grische, a drugie przez Krzysztofa Plackwitza.
Gmach Uniwersytecki Collegium Maximum tworzy mocno wydłużoną bryłę, ma 171 metrów, usytuowany jest równolegle do koryta płynącej Odry. We wcześniejszym, niezrealizowanym projekcie nad gmachem wznosić się miały wysoka, uformowana wieża zegarowa i dwie niższe wieże., z których zbudowano tylko zachodnią, zwana wieżą Matematyczną lub Astronomiczną. W XIX wieku mieściło się tu obserwatorium astronomiczne. Zwieńczenie hełmu Wieży Matematycznej gałką w formie globusu ze sferą i unoszącym się orłem, świadczyło o zakończeniu robót w zachodnim skrzydle budynku. W 1733 r. na balustradzie tarasu ustawiono cztery figury alegoryczne, które symbolizowały fakultety uniwersytetu. Z krzyżem i księgą symbolizowało Teologię, z wagą i tiarą papieską ? Prawo, Medycynę symbolizowała wężowa laska Eskulapa, oraz Filozofię globus z cyrklem. Wejście główne zdobione jest rzeźbami przedstawiającymi cztery cnoty kardynalne : Sprawiedliwość, Męstwo, Umiarkowanie i Prawdę.
Ciekawym elementem dekoracyjnym wejścia do budynku jest rzeźba greckiej bogini Mądrości, której towarzyszy sowa znajdująca się w niszy nad wejściem do szatni. Po prawej stronie znajduje się wejście do dawnego Oratorium Marianum. Dzisiaj znajduje się tam Sala Muzyczna, która ze względu na doskonałą akustykę uchodzi za jedną z najlepszych sal koncertowych we Wrocławiu, oraz w całej Europie.
Występowało w niej wielu artystów o światowej sławie. Byli nimi m.in. skrzypkowie Nicolae Paganini, Apolinary Kątski, Henryk Wieniawski, Karol Lipiński, a także pianiści Edvard Grieg, Artur de Greek oraz wielcy śpiewacy. W 1879 r. w Sali Muzycznej odbyło się prawykonanie słynnej ? Uwertury Akademickiej?, skomponowanej przez Johannesa Brahmsa. Niestety sala została zniszczona w 1945 r. wskutek bombardowania Uniwersytetu. W 1997 r. została odbudowana i pełni teraz rolę głównie Sali koncertowej.
Po lewej stronie przedsionka znajduje się wejście do Sali im. Romana Longschamps de Beriera i wejście do Sali im. Stefana Banacha. Pierwsza z nich to dawna Schola Metaphysices et Logices. Dziś ta sala pełni funkcje muzealne. W drugiej Sali mieściła się niegdyś drukarnia uniwersytecka.
Przez klatkę schodową znajdującą się w gmachu Uniwersytetu prowadzą, wygięte łukowo schody , łączące się w jeden bieg na podestach pośrednich. Klatka schodowa zdobiona jest malowidłami F.A. Schefflera, pochodzącymi z 1734 r. Malowidła te są swoistą gloryfikacją ziem śląskich, jako dzielnicy cesarstwa Habsburgów. Ukazano na nich władców oraz zarządców księstw i państewek stanowych, stolic i ważniejszych miast na tle śląskiego pejzażu.
Aula Leopoldyńska jest najbardziej reprezentacyjnym miejscem Uniwersytetu.
Wejście do Auli prowadzi przez podwójne, dębowe drzwi z bogatą snycerką, ozdobione są dwugłowymi orłami habsburskimi. Autorem rzeźb wykonanych z białego, polerowanego stiuku jest Franz Joseph Mangoldt, sztukaterie są dziełem Ignatio Alberto Provisore?a. Wnętrze Auli podzielone jest na trzy części : wzniesione nieco podium, obszerne audytorium w części środkowej i tuż przy wejściu znajduje się chór.
Podium jest oddzielone od audytorium falistym obrysem stopni oraz otoczone jest przyściennymi o kompozytowych kapitelach kolumnami, które dźwigają gzyms z rzeźbami i tworzącymi rodzaj scenicznych kulis ze ścianą tylnią podzielona na trzy części i naśladującą kolumnowy portyk. W głębi, pod baldachimem, znajduje się postać siedzącego na tronie cesarza Leopolda I z wieńcem wawrzynu na skroni, z berłem i jabłkiem królewskim w dłoni. Po prawej stronie rzeźby znajduje się Consilio w postaci brodatego starca z lustrem, księgą i zawieszonym na szyi sercem, które są symbolami Prawdy, Mądrości i Miłości.
Po obu stronach podium znajdują się posągi zasłużonych dla Uniwersytetu cesarzy: po prawej stronie znajduje się posąg Józefa I, a po lewej stronie posąg Karola IV. Przedstawieni zostali oni jako mędrcy z atrybutami wiedzy i władzy.
Fresk sklepienny przedstawia św. Leopolda, który jest patronem Uniwersytetu, polecającego uczelnię opiece Matki Boskiej. Widoczni są także patroni Wrocławia czyli św. Jan Chrzciciel , św. Józef z lilią, który był patronem domu Habsburgów, patronka Śląska św. Jadwiga z modelem klasztoru trzebnickiego. Widoczny jest także anioł z modelem klasztoru ufundowanego przez Leopolda I.
Kolejnym godnym uwagi miejscem Uniwersytetu jest Audytorium, w którym wzdłuż ścian sali stoją stalle profesorskie, a nad nimi w złoconych ramach umieszczono portrety osób szczególnie zasłużonych dla Jezuitów. W ościeżach okiennych widoczne są medaliony z portretami 36 mędrców, uczonych, sławnych filozofów, doktorów Kościoła. W plafonie sklepiennym znajduje się alegoria Bożej Mądrości, a nad nią widnieje Gołębica w Glorii, unoszona przez aniołów. W zewnętrznym kręgu znajdują się alegorie nauk, a także sztuk wyzwolonych: geometrii, astronomii , poezji, gramatyki, rzeźby, malarstwa.
Wejście do Uniwersytetu prowadzi przez żelazną kutą bramę. Nad budynkiem widnieje statua św. Ignacego Loyoli, nad którą umieszczony jest monogram Towarzystwa Jezusowego. Na parterze , gdzie niegdyś znajdowała się apteka , mieści się Klub Uniwersytecki, z pięknym drewnianym portalem, a w naczółku znajduje się obraz św. Franciszka.
W XIV stuleciu zamek, który został ofiarowany Jezuitom, został przekształcony w Akademię. Obecnie jej północne skrzydło to główny gmach Uniwersytetu. Na placu charakterystyczną ozdobą jest fontanna z figurką nagiego szermierza, którą przedstawia fot.4
Fontanna jest rzeźbą wykonaną według projektu berlińskiego profesora ASP H. Lederera. Ustawiono ją na placu w 1904 r. Postać na fontannie to podobno student, z brązu golas , który przegrał w karty wszystko, prócz floretu. Nagie są również postacie kobiece w cokole fontanny. Cztery tryskające wodą głowy na kamiennej misie są podobiznami profesorów uczelni.